Αλιεία, υπεραλίευση, βιομηχανική αλιεία, ιχθυοκαλλιέργειες
Η αλιεία (σε όλες της τις μορφές) σκοτώνει τρισεκατομμύρια ψάρια και θαλάσσιους οργανισμούς κάθε χρόνο. Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο θάνατός τους δεν είναι ούτε γρήγορος ούτε ανώδυνος.
Πέρα από την καταστροφική μείωση των θαλάσσιων πληθυσμών, οι ανθρώπινες δραστηριότητες στους ωκεανούς – όπως η βιομηχανική αλιεία και η καταστροφή των οικοσυστημάτων του βυθού – διαταράσσουν τη φυσική ισορροπία του πλανήτη, επιταχύνοντας την κλιματική αλλαγή.
Η αλιεία δεν είναι ηθική
Αρχικά, ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι τα ψάρια, τα καρκινοειδή, τα κεφαλόποδα και τα μαλάκια αισθάνονται πόνο άρα έχουν ενδιαφέρον να ζήσουν. Βγάζοντάς τα από το νερό, υποφέρουν και πεθαίνουν από ασφυξία.
Συμφωνα με την επίσημη αναφορά της ΕΕ, για το 2019, μόνο στην Ελλάδα, αλιεύτηκαν 83.172 τόνοι θαλάσσιων ζώων ενώ τα συνολικά αλιεύματα της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε περιοχές αλιείας για το ίδιο έτος ανέρχονται στους 4.824.384 τόνους ζώων!
Και ναι, για τα θαλάσσια ζώα μιλάμε με κιλά και τόνους καθώς δεν μετριούνται σε μονάδες. Σύμφωνα με το FishCount εκτιμάται ότι αλιεύονται 2,3 τρισεκατομμύρια ψάρια κάθε χρόνο παγκοσμίως!
Σε αυτό το άρθρο θα εστιάσουμε στις επιπτώσεις ντόμινο που επιφέρει η αλιεία στον πλανήτη μας και τη βιοποικιλότητα. Αλλά ας μην ξεχνάμε το πιο ουσιώδες: αυτά τα πλάσματα πονάνε και έχουν δικαίωμα στη ζωή.
Η Μεγάλη Σφαγή των Θαλασσών: Η Αφανής Βία της Βιομηχανικής Αλιείας
Η βιομηχανική αλιεία είναι η αλιεία μεγάλης κλίμακας που πραγματοποιείται με σύγχρονα τεχνολογικά μέσα και στόχο τη μαζική εκμετάλλευση των θαλάσσιων πόρων για εμπορικούς σκοπούς. Πρόκειται για μια σκληρή πρακτική σε κολοσσιαία κλίμακα, σκοτώνοντας σχεδόν δύο τρισεκατομμύρια ζώα παγκοσμίως κάθε χρόνο.
Για την βιομηχανική αλιεία χρησιμοποιούνται τεράστια αλιευτικά σκάφη στο μέγεθος γηπέδων ποδοσφαίρου (όπως οι μηχανότρατες), εξοπλισμένα με συστήματα εντοπισμού ψαριών και προηγμένα δίχτυα.
Πώς λειτουργεί η μηχανότρατα (ή τράτα βυθού) ;
Ένα βαρύ δίχτυ σέρνεται στον βυθό της θάλασσας, παγιδεύοντας ψάρια, καρκινοειδή και άλλα θαλάσσια είδη.
Το δίχτυ συχνά έχει μεταλλικές αλυσίδες ή ράβδους που ανασηκώνουν τα ζώα από τον βυθό.
Μεγάλα σκάφη τραβούν αυτά τα δίχτυα για ώρες, καλύπτοντας τεράστιες θαλάσσιες εκτάσεις.
Αυτό το τεράστιο δίχτυ λοιπόν, που σέρνεται στον βυθό, τα καταστρέφει όλα στο πέρασμά του! Εκτός από το γεγονός ότι πιάνει και είδη που δεν πρέπει - δελφίνια, χελώνες κλπ - καταστρέφει και το οικοσύστημα του βυθού κάνοντάς το τις περισσότερες φορές μη κατοικήσιμο.
Πιο αναλυτικά, η μηχανότρατα είναι επιβλαβής καθώς:
Καταστρέφει το θαλάσσιο οικοσύστημα – Τα δίχτυα καταστρέφουν κοραλλιογενείς υφάλους, σπόγγους και θαλάσσια λιβάδια, που χρειάζονται δεκαετίες να ανακάμψουν.
Παγιδεύει μη επιθυμητούς οργανισμούς – Έως και 40% της παγκόσμιας αλιευτικής παραγωγής απορρίπτεται πίσω στη θάλασσα ως παρεμπίπτον αλίευμα (bycatch). Αυτό σημαίνει ότι εκατομμύρια θαλάσσια ζώα, όπως ψάρια, χελώνες, καρχαρίες, δελφίνια και θαλασσοπούλια, σκοτώνονται ακούσια και πετιούνται, συχνά ήδη νεκρά ή σοβαρά τραυματισμένα, πίσω στη θάλασσα.
Οδηγεί στην εξάντληση των πληθυσμών των ψαριών – Τα ψάρια αλιεύονται γρηγορότερα απ’ ό,τι μπορούν να αναπαραχθούν.
Κάνει διασπορά ρύπων – Η διατάραξη του ιζήματος του βυθού μπορεί να απελευθερώσει ρύπους στο νερό που ήταν παγιδευμένοι εκεί για αιώνες.
Οι ωκεανοί μας απορροφούν το 20 με 30% του συνολικού διοξειδίου του άνθρακα! Όταν λοιπόν, καταστρέφουμε το φυσικό περιβάλλον του βυθού, τότε έχουμε ένα ντόμινο επιπτώσεων:
Με την εξαφάνιση των θαλάσσιων λιβαδιών, σταματά και η αποθήκευση άνθρακα στα ιζήματα του βυθού.
Έτσι, το CO₂ παραμένει στην ατμόσφαιρα, ενισχύοντας το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Όταν τα θαλάσσια λιβάδια διαταράσσονται (π.χ. από τράτες ή ρύπανση), ο αποθηκευμένος άνθρακας απελευθερώνεται ξανά στο νερό και την ατμόσφαιρα.
Αυτό αυξάνει το επίπεδο του CO₂ μέσα στο νερό, εντείνοντας την οξίνιση των ωκεανών.
Η οξίνιση των ωκεανών μπορεί να επηρεάσει την ικανότητα των οργανισμών να χρησιμοποιούν το οξυγόνο στο νερό, προκαλώντας την ανάπτυξη "νεκρών ζωνών" (areas with low oxygen levels), όπου η θαλάσσια ζωή δεν μπορεί να επιβιώσει.
Επιπλέον, η οξίνιση των ωκεανών, σε συνδυασμό με την αύξηση της θερμοκρασίας της θάλασσας, προκαλεί το φαινόμενο του αποχρωματισμού των κοραλλιών (coral bleaching). Όταν τα κοράλλια αποχρωματίζονται λόγω στρες, αποβάλλουν τους συμβιωτικούς οργανισμούς (ζωντανά φυτά, όπως οι ζυγώνοι), οι οποίοι τους προσφέρουν τροφή μέσω φωτοσύνθεσης.
Αυτή η καταστροφή των κοραλλιών έχει ως αποτέλεσμα την καταστροφή των οικοτόπων για ψάρια και άλλους οργανισμούς.
Τέλος, οι ασβεστοποιητικοί οργανισμοί, όπως τα κοράλλια, το πλαγκτόν και τα οστρακοειδή, δυσκολεύονται να δημιουργήσουν κελύφη και σκελετούς λόγω της υψηλότερης οξύτητας του περιβάλλοντός τους.
Όπως επισημαίνει η δρ. Τρίσα Άτγουντ, συν-συγγραφέας της μελέτης “Προστατεύοντας τις θάλασσες του κόσμου για τη βιοποικιλία, τα τρόφιμα και το κλίμα”:
«Ο θαλάσσιος πυθμένας είναι η μεγαλύτερη αποθήκη άνθρακα στον κόσμο. Εάν θέλουμε να σταματήσουμε την παγκόσμια υπερθέρμανση, πρέπει να μην διαταράσσουμε σε καμία περίπτωση τον πυθμένα που είναι πλούσιος σε άνθρακα. Παρόλα αυτά συνεχίζουμε καθημερινά να χρησιμοποιούμε τράτες βυθού, διαλύοντας την βιοποικιλότητα του πυθμένα, ενεργοποιώντας άνθρακα χιλιάδων ετών με αποτέλεσμα να ενισχύουμε την κλιματική αλλαγή».
Έτσι λοιπόν, καταστρέφουμε καθημερινά τις θάλασσες και τους ωκεανούς μας, δηλαδή το 71% του πλανήτη μας.
Τι γίνεται όμως με τις υδατοκαλλιέργειες;
Οι υδατοκαλλιέργειες αναφέρονται στη μαζική παραγωγή ψαριών και άλλων θαλάσσιων οργανισμών σε ελεγχόμενα περιβάλλοντα, όπως δεξαμενές, κλουβιά ή κλωβούς στον ανοιχτό ωκεανό.
Συνέπειες της υδατοκαλλιέργειας στην ευημερία των ζώων
Τα ζώα στις υδατοκαλλιέργειες έχουν περιορισμένο φυσικό χώρο για κολύμπι και συμπεριφορά. Το περιορισμένο περιβάλλον οδηγεί σε προβλήματα ανάπτυξης, μειωμένη ευημερία και πρόωρο θάνατο λόγω έντονου στρες ή ασθενειών. Επιπλέον, η υπερπληθυσμιακή συνύπαρξη μπορεί να προκαλέσει στερεοτυπική συμπεριφορά και επιθετικότητα. Τέλος, πολλά ψάρια στις υδατοκαλλιέργειες ταΐζονται με αλεύρι και έλαιο ψαριών, τα οποία προέρχονται από ψάρια που αλιεύονται στην ανοιχτή θάλασσα.
Συνέπειες της υδατοκαλλιέργειας στο περιβάλλον
Οι υδατοκαλλιέργειες παράγουν μεγάλες ποσότητες αποβλήτων (άλατα, ακατέργαστη τροφή, περιττώματα ψαριών) που καταλήγουν στο θαλάσσιο περιβάλλον. Αυτά τα απόβλητα μπορούν να προκαλέσουν ευτροφισμό, δηλαδή την υπερβολική ανάπτυξη φυτοπλαγκτού που μειώνει τα επίπεδα οξυγόνου στο νερό, με συνέπεια τη δημιουργία νεκρών ζωνών όπου κανένα ζώο δεν μπορεί να επιβιώσει.
Επιπλέον, η χρήση φαρμάκων και χημικών για την καταπολέμηση ασθενειών και παρασίτων μπορεί να οδηγήσει σε ρύπανση του νερού. Αυτά τα χημικά μπορεί να επηρεάσουν τη θαλάσσια ζωή γύρω από τις καλλιέργειες, ακόμη και να προκαλέσουν το θάνατο οργανισμών σε κοντινές περιοχές.
“Και πού είναι το κακό εάν ψαρεύω μόνος μου που και που σαν χόμπι;
Δεν διαταράσσω το οικοσύστημα και ό,τι πιάσω θα το φάω, δε θα σκοτωθεί αδίκως.”
Το πρόβλημα με την παραδοσιακή αλιεία είναι αυτό που είπαμε εξαρχής. Μιλάμε για έμβια όντα που θέλουν να ζήσουν! Το επιχείρημα ότι τα τρώμε δεν αναιρεί το γεγονός ότι επιθυμούν τη ζωή τους. Όπως κανείς από εμάς δεν θα ήθελε να πιαστεί βιαίως από το στόμα με αγκίστρι και να πνιγεί στη θάλασσα, έτσι και τα ψάρια δεν θέλουν να πεθάνουν από ασφυξία εκτός νερού.
“Ναι, αλλά εάν δεν ψαρεύουμε, ο πληθυσμός των ψαριών θα αυξηθεί κατά πολύ.”
Αν σταματήσουμε εντελώς το ψάρεμα, ο πληθυσμός των ψαριών θα αυξηθεί, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι θα υπάρξει πρόβλημα. Η φύση έχει τους δικούς της μηχανισμούς αυτορρύθμισης μέσω της τροφικής αλυσίδας και της δυναμικής των οικοσυστημάτων. Τα ψάρια και τα υπόλοιπα θαλάσσια όντα έχουν τους δικούς τους φυσικούς θηρευτές, δεν χρειάζονται εμάς για να “ελέγχουμε” τον πληθυσμό τους.
“Και τα Ω3 από που θα τα παίρνω;”
Από όπου τα παίρνουν και τα ψάρια, από τα φύκια! Αν όμως δεν σας αρέσουν, υπάρχουν και τα καρύδια, το λιναρόσπορος και οι σπόροι chia που είναι πλούσια σε Ω3 και δεν περιέχουν μικροπλαστικά όπως τα ψάρια!
Συμπεράσματα:
Η ανθρώπινη δραστηριότητα στις θάλασσες και τους ωκεανούς επιφέρει ανυπολόγιστο πόνο σε τρισεκατομμύρια πλάσματα! Μακροπρόθεσμα, οι δραστηριότητες αυτές θα επηρεάσουν τον πλανήτη στο σύνολό του καθώς όλα είναι αλληλένδετα. Μειώνοντας πληθυσμούς και καταστώντας τα οικοσυστήματα μη βιώσιμα, διαταράσσουμε τις ισορροπίες και ενισχύουμε την κλιματική αλλαγή.
Ας σταματήσουμε αυτόν τον κύκλο βίας, ας αφήσουμε όλα τα πλάσματα στη θέση τους για να δούμε την μαγεία της φύσης. Αν σταματήσουμε την αλιεία, η θάλασσα θα ανακάμψει από μόνη της.
Αυτήν την ανάκαμψη την είδαμε πρόσφατα στη Θαλάσσια Προστατευόμενη Περιοχή (ΘΠΠ) της Γυάρου όπου «Οι περιορισμοί στις αλιευτικές δραστηριότητες και την πρόσβαση στην περιοχή έχουν οδηγήσει σε μείωση των ανθρωπογενών πιέσεων και δημιούργησαν τις κατάλληλες συνθήκες για τη φυσική ανάκαμψη των οικοτόπων και την ενίσχυση της περιβαλλοντικής ισορροπίας. Η καταγραφή σταθερότητας ή/και αύξησης στους πληθυσμούς ορισμένων ειδών αποτελεί ένδειξη επιτυχίας της προσέγγισης.» όπως αναφέρεται στην επίσημη ιστοσελίδα του WWF Ελλάς.
Τα ψάρια δεν είναι προϊόντα! Είναι ζωντανά, αισθανόμενα πλάσματα που αξίζουν να ζουν ελεύθερα στο φυσικό τους περιβάλλον. Ας τα αφήσουμε έξω από το πιάτο μας!
Έρευνα & σύνταξη:
Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου, εκπαιδευτικός
Comments