Τι είναι το αποτύπωμα του άνθρακα;

Αποτύπωμα άνθρακα, σίγουρα το ακούς σε κάθε συζήτηση σχετική με το περιβάλλον. Τι είναι όμως το αποτύπωμα άνθρακα; Και γιατί είναι σημαντικό να το μειώσουμε; Πάμε να το δούμε.

Τι είναι το αποτύπωμα άνθρακα;

Το αποτύπωμα άνθρακα αναφέρεται στην ποσότητα διοξειδίου του άνθρακα (CO₂) και άλλων αερίων του θερμοκηπίου που εκλύονται στην ατμόσφαιρα ως αποτέλεσμα των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, κυρίως από την καύση ορυκτών καυσίμων (όπως πετρέλαιο, φυσικό αέριο και άνθρακας) και τη χρήση ενέργειας. 

Οι κύριες πηγές εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου είναι:

• Οι μεταφορές: Αυτοκίνητα, φορτηγά, αεροπλάνα και πλοία που καίνε ορυκτά καύσιμα.

• Η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας: Χρήση άνθρακα, πετρελαίου και φυσικού αερίου.

• Η βιομηχανία: Κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων ενέργειας και πρώτων υλών.

• Η γεωργία και η κτηνοτροφία: Εκπομπή μεθανίου από τα ζώα και αποψίλωση των δασών.

• Οι χωματερές: Αποσύνθεση οργανικών απορριμμάτων που εκπέμπουν μεθάνιο.

Και γιατί είναι κακές οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου;

Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου (όπως το διοξείδιο του άνθρακα - CO₂, το μεθάνιο - CH₄ και το υποξείδιο του αζώτου - N₂O) είναι επιβλαβείς γιατί παγιδεύουν θερμότητα στην ατμόσφαιρα, ενισχύοντας έτσι το φαινόμενο του θερμοκηπίου και προκαλώντας κλιματική αλλαγή.

Το φαινόμενο του θερμοκηπίου ωστόσο, είναι μια φυσική διαδικασία που επιτρέπει στη Γη να διατηρεί μια θερμοκρασία κατάλληλη για τη ζωή. Συμβαίνει όταν η ατμόσφαιρα παγιδεύει θερμότητα από τον ήλιο, όπως ένα θερμοκήπιο παγιδεύει τη ζέστη μέσα του.

Πιο συγκεκριμένα, ο ήλιος εκπέμπει ηλιακή ακτινοβολία, η οποία φτάνει στη Γη.

Μέρος της ενέργειας αυτής απορροφάται από την επιφάνεια της Γης και τη θερμαίνει. Η Γη με τη σειρά της εκπέμπει θερμότητα (υπέρυθρη ακτινοβολία) πίσω προς το διάστημα. Τα αέρια του θερμοκηπίου (όπως CO₂, μεθάνιο και υδρατμοί) απορροφούν μέρος αυτής της θερμότητας και την επανεκπέμπουν προς τη Γη, διατηρώντας τη θερμοκρασία πιο υψηλή.

Το πρόβλημα ξεκινά όταν η ανθρώπινη δραστηριότητα αυξάνει τις συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα. Αυτό ενισχύει το φαινόμενο, παγιδεύοντας περισσότερη θερμότητα, με αποτέλεσμα να έχουμε:

• Κλιματική αλλαγή και υπερθέρμανση του πλανήτη

• Ακραία καιρικά φαινόμενα (καταιγίδες, καύσωνες, ξηρασίες)

• Λιώσιμο των πάγων και άνοδο της στάθμης της θάλασσας

• Διαταραχές στα οικοσυστήματα και στη γεωργία

Άρα, μάλλον είναι σημαντικό να μειώσω το αποτύπωμά μου ως άτομο.

Ναι! Η μείωση του αποτυπώματός σου σε ατομικό επίπεδο είναι σημαντική καθώς συμβάλλει στη μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, τα οποία οδηγούν σε όλα αυτά που μόλις αναφέραμε παραπάνω. 

Αν όλοι συνεισφέρουμε στη μείωση του αποτυπώματος μας, μπορούμε να μειώσουμε τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης και να προστατεύσουμε τον πλανήτη για τις μελλοντικές γενιές. 

Τι μπορώ να κάνω λοιπόν σε ατομικό επίπεδο;

Αρχικά, προτίμησε πιο “πράσινες” μετακινήσεις:

Αντί να χρησιμοποιείς το αυτοκίνητο στην καθημερινότητά σου, προτίμησε τις δημόσιες συγκοινωνίες, το ποδήλατο ή το περπάτημα όπου είναι εφικτό.

Έπειτα, μείωσε τις αγορές σου:

Κάθε τι που αγοράζουμε έχει ένα περιβαλλοντικό κόστος. Για κάθε καινούργιο κινητό, ρούχο ή τετράδιο που αποκτούμε, χρησιμοποιούνται πρώτες ύλες από τη γη και παράγονται ρύποι στη διαδικασία παραγωγής. Όσο περισσότερο μειώνουμε τις αγορές μας σε μη απαραίτητα αγαθά, τόσο περισσότερο ωφελούμε τον πλανήτη.

Σε συνέχεια αυτού, επίλεξε να επιδιορθώσεις ή να αγοράσεις μεταχειρισμένο:

Φυσικά, δεν γίνεται να μην αγοράζουμε τίποτα. Όταν όμως προκύψει μια ανάγκη, δες αν μπορείς να αγοράσεις κάτι “δεύτερο χέρι” ή να επιδιορθώσεις αυτό που ήδη έχεις. Το πιο βιώσιμο αντικείμενο είναι αυτό που ήδη κατέχουμε!

Επιπλέον, κάνε προτεραιότητα την επαναχρησιμοποίηση και την ανακύκλωση:

Με αυτόν τον τρόπο μειώνεις την ποσότητα απορριμμάτων αλλά και την ανάγκη για νέες πρώτες ύλες.

Πολύ βασικό επίσης είναι να εξοικονομείς ενέργεια:

Κλείνε τα φώτα όταν φεύγεις από το δωμάτιο, βγάζε τους φορτιστές από την πρίζα, μην αφήνεις συσκευές στην αναμονή. Βοηθάς τον πλανήτη και την τσέπη σου!

Τέλος, κόψε το κρέας και τα παράγωγά του:

Ναι, αυτή είναι πραγματικά η πιο βιώσιμη επιλογή για να σωθεί ο πλανήτης μας αλλά και να σταματήσει ο κύκλος βίας που υπομένουν τα μη ανθρώπινα ζώα εδώ και δεκαετίες. 

Αρχικά, για να υπάρξει χώρος για τα ζωάκια και για τις καλλιέργειες των τροφών τους, αποψιλώνονται δάση τα οποία απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα. 

Λιγότερα δάση = Περισσότερο διοξείδιο του άνθρακα. 

Έπειτα, τα δισεκατομμύρια ζώα εκτροφής εκπέμπουν μεγάλες ποσότητες μεθανίου κατά την πέψη της τροφής τους.

Παράλληλα, τα απόβλητά τους, σε συνδυασμό με τα χημικά λιπάσματα που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες για την τροφή τους, απελευθερώνουν υποξείδιο του αζώτου. 

Τέλος, σημαντική είναι και η ρύπανση που προέρχεται από τη βιομηχανική παραγωγή και τη μεταφορά των ζωικών προϊόντων.

Δες τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ σχετικά με την κτηνοτροφία εδώ

Και σε συλλογικό επίπεδο, τι μπορούμε να κάνουμε;

Σε συλλογικό επίπεδο, η μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου απαιτεί συντονισμένες δράσεις από κυβερνήσεις, επιχειρήσεις και κοινωνίες, ώστε να επιτευχθεί μια ουσιαστική μείωση της περιβαλλοντικής επιβάρυνσης.

Οι κυβερνήσεις μπορούν:

• να θεσπίσουν νόμους και πολιτικές που προωθούν τη χρήση ανανεώσιμων πηγών ενέργειας

• να επενδύσουν σε πράσινες υποδομές

• να παρέχουν οικονομικά κίνητρα για τη μετάβαση σε πιο βιώσιμες πρακτικές

• να εφαρμόσουν αυστηρότερους περιβαλλοντικούς κανονισμούς για τις βιομηχανίες και τις μεταφορές

• να επιβάλουν φόρο άνθρακα και να δώσουν κίνητρο για τη χρήση καθαρής ενέργειας

• να υποστηρίξουν διεθνείς συμφωνίες για την κλιματική αλλαγή, όπως η Συμφωνία του Παρισιού

Οι επιχειρήσεις έχουν τη δυνατότητα: 

• να υιοθετήσουν καινοτόμες τεχνολογίες

• να βελτιώσουν την ενεργειακή απόδοση των εγκαταστάσεών τους

• να μειώσουν τα απόβλητα παραγωγής τους

Οι κοινωνίες μπορούν να συμβάλουν μέσα από: 

• περιβαλλοντική εκπαίδευση

• βιώσιμες καταναλωτικές συνήθειες

• υποστήριξη πολιτικών που στοχεύουν στη μείωση των εκπομπών

Ο πλανήτης μας βρίσκεται σε ένα κρίσιμο σημείο, καθώς οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής γίνονται όλο και πιο εμφανείς. Οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου συνεχίζουν να αυξάνονται, επηρεάζοντας το περιβάλλον, την οικονομία και την ποιότητα ζωής μας. Ωστόσο, δεν είναι αργά για να δράσουμε! 

Με την αλλαγή των συνηθειών μας, τη μετάβαση σε βιώσιμες λύσεις και τη συλλογική προσπάθεια, μπορούμε να μειώσουμε το αποτύπωμά μας και να προστατεύσουμε τον πλανήτη για τις μελλοντικές γενιές. Η αλλαγή είναι στο χέρι μας. Αν όλοι—πολίτες, κυβερνήσεις και επιχειρήσεις—αναλάβουμε δράση σήμερα, μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα βιώσιμο μέλλον για τις επόμενες γενιές.

Έρευνα & Σύνταξη:

Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου, εκπαιδευτικός